Waar blijft de bestuurlijke vernieuwing?

Waar blijft de bestuurlijke vernieuwing?

Dit essay van Vincent van Stipdonk en Jornt van Zuijlen verscheen eerder op www.binnenlandsbestuur.nl

Hoe hoog scoren lokale akkoorden op democratische vernieuwing? Die zoektocht startte Thor­becke 2024 na de gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar. Conclusie: de urgentie, een brede visie of stevige vernieuwingsagenda blijkt nergens te vinden, constateren Vincent van Stipdonk en Jornt van Zuijlen. 

Prikkelen
Een vitale lokale democratie is geen vanzelfsprekendheid. Daarom startten we in 2020 met een groepje naief-enthousiastelingen met Thorbecke2024. Om gemeenten te prikkelen om te werken aan vernieuwing van hun lokale democratie. We maakten korte filmpjes à la Lubach op Zondag, over digitale, directe of dorps-democratie. We organiseerden vijftien digitale ‘Thorbecke-sessies’ en bespraken daarin bijna honderd vernieuwende lokale democratieprojecten. ‘Met de billen bloot’: wat werkte, wat niet en wat leren we van elkaars worstelingen? Dat gaf veel vonkjes, maar het vuur moest gaan laaien!

Urgentie
Filmpjes en inspiratiesessies zijn mooi, maar er moet ook bestuurlijke urgentie zijn. Daarom schreven we voor de raadsverkiezingen van 2022 het Democratisch Pamflet Mee(r) doen met lokale democratie. Met acht democratische prioriteiten en acht tips voor een democratische bestuurscultuur. Met concrete voorbeelden, een hulplijn en kant-en-klare tekstjes die je zo in je lokale akkoord kon plakken. Teksten zoals de opening van dit essay. Makkelijker konden we het niet maken. O ja, we deden ook nog een oproep: wordt jouw gemeente de meest democratische gemeente van Nederland?

Weinig specifiek 
Om dat te beoordelen onderzochten we in de zomer van 2022 alle toen beschikbare akkoorden met de VNG-coalitieakkoordentool. Hoe democratisch en vernieuwend zijn die nieuwe plannen?  We begonnen blij: elk akkoord benoemde burgerparticipatie en de stem van de bewoners. En vaak bevatten de titels woorden als samen, meedoen en voor iedereen. Helaas vonden we meestal weinig specifieke acties, maar vooral algemene voornemens als: ‘We gaan onderzoeken of…’, ‘We denken bijvoorbeeld aan…’ of ‘Een werkgroep gaat onderzoeken of…’.

Langjarige aanpak
Verandering in organisatie en gedrag zien we zelden. Dat vraagt een lang­jarige aanpak. We zien daartoe wel pogingen in Amsterdam, Groningen, Haarlem en Zeist, die al jarenlang nieuwe democratievormen inzetten. En ook kleinere gemeenten als Peel en Maas, Etten-Leur en Kaag en Braassem zijn al zeker tien jaar bezig. Dit zijn gemeenten met een langere adem, maar de meeste beperken zich tot losse instrumenten en onderzoeken naar verkiezingsopkomst. En ondertussen brokkelt het vertrouwen af en staat de legitimiteit van het bestuur onder druk. Die noodklok klonk echter zelden in de lokale akkoorden.

Lees verder op www.binnenlandsbestuur.nl