Onderzoek: Meer tijd nodig voor verankeren burgerinitiatief

Burgerinitiatieven zijn er altijd al geweest. Ze zijn een uiting van kritische, misschien wel idealistische groepen mensen om dingen anders te doen en daarmee een vorm van (democratische) vernieuwing. In de huidige tijd krijgen burgerinitiatieven steeds meer verantwoordelijkheden. De overheid verwacht dat burgers meer voor elkaar gaan zorgen en hierin ook oog hebben voor meer kwetsbare burgers.

De ‘goede dingen’ doen
Onderzoekers Laurine Blonk van de UvH en Annette van den Bosch van Movisie spraken met negen kartrekkers van initiatieven op het terrein van zorg en welzijn die vijf jaar of langer bestaan. Daarnaast interviewden ze vier sleutelpersonen die expertise hebben op het gebied van burgerinitiatieven. De verkenning laat zien dat duurzaamheid een gelaagd begrip is dat veel verder gaat dan ‘het langdurig kunnen uithouden’. Van den Bosch: ‘We denken bij een duurzaam initiatief vaak aan een initiatief dat lang bestaat. Maar de initiatieven zelf hebben daar een heel ander beeld bij. Burgerinitiatieven vinden zichzelf duurzaam wanneer ze geworteld zijn in buurt, wijk of dorp en daar de ‘goede dingen’ doen.’

Een dynamisch pad met kronkels en zijwegen
Het onderzoek maakt duidelijk dat ‘goede dingen doen’ geen bureaucratisch proces van a naar b, maar een dynamisch pad met kronkels en zijwegen is. ‘Die dynamiek is volgens de initiatiefnemers een voorwaarde om burgers, inclusief kwetsbare burgers, in buurt, wijk of dorp te vinden en te betrekken’, zegt Van den Bosch. ‘Zo ontstaat gaandeweg een stevige, in de lokale samenleving gewortelde gemeenschap met een eigen doel en identiteit. Wie iets verwacht van burgerinitiatieven moet ruimte geven aan het dynamische proces dat leidt tot duurzaamheid van burgerinitiatieven. Uit het onderzoek blijkt dat burgerinitiatieven deze ruimte niet altijd ervaren.’

Dat wat er is versterken
De reacties van de lokale partners, gemeenten en maatschappelijke organisaties zijn vaak grillig en bedreigend voor de duurzaamheid van het initiatief. ‘Wat uit de verhalen heel duidelijk naar voren komt, is dat de ondersteuning van burgerinitiatieven te snel stopt’, aldus Blonk. ‘Initiatieven krijgen vaak alleen een startsubsidie voor twee of drie jaar. Je ziet dat informele organisaties zich daarna in allerlei bochten gaan wringen om weer projecten te verzinnen, zodat ze nieuwe financiering krijgen.’ Van den Bosch: ‘Terwijl we willen dat initiatieven verduurzamen. We willen geen projectencaroussel, niet steeds het wiel opnieuw uitvinden, maar juist dat wat er is versterken. Dit komt niet overeen met het beleid dat fondsen en gemeenten hebben.’

Duurzaamheid onder druk
Andere knelpunten zijn de tijdelijkheid van een locatie of de slechte overdracht naar een nieuwe ambtenaar. Dit werkt door naar het netwerk in buurt, wijk en dorp dat nauw aan het initiatief is gebonden. Van den Bosch: ‘Het initiatief voelt zich hierdoor belemmerd om goede dingen te doen voor (kwetsbare) mensen die zij willen ondersteunen. De duurzaamheid komt daarmee volgens de initiatiefnemers onder druk te staan.’

Lees meer over het onderzoek en de resultaten op www.movisie.nl

Lees hier het hele onderzoek Niet meer zomaar te stoppen [pdf]