Op donderdag 11 oktober verwelkomt Groningen iedereen die actief of betrokken is bij wijkaanpak en wijkvernieuwing. De stad organiseert dan namelijk samen met Platform31, het G40 stedennetwerk en LSA Bewoners het landelijke congres Vooruit met de wijk! – dat inmiddels haar maximumaantal deelnemers heeft bereikt. De Groningse wethouder Roeland van der Schaaf kijkt ernaar uit het verhaal van zijn stad op het congres te vertellen: “Wij hebben het idee dat we in Groningen met iets bezig zijn dat ook voor andere steden heel interessant is.”
“In Groningen hebben we een lange traditie van wijkvernieuwing en wijkverbetering”, begint Van der Schaaf. “Net als zoveel Nederlandse steden hebben we in de jaren zestig en zeventig tijdens de eerste stadsvernieuwingsgolf de oude buurtjes rond het centrum opgeknapt. Daarna volgden de herstructurering van de naoorlogse en deels ook vooroorlogse wijken vanaf de jaren negentig. Die tweede wijkvernieuwingsgolf, waarbij de nadruk lag op het aanpakken van de gedateerdheid en eenzijdigheid van het aanbod, duurde eigenlijk tot de crisis. Toen viel de investeringscapaciteit bij gemeenten en woningcorporaties weg, waarvan die laatsten ook door de Herziene Woningwet opnieuw naar hun kerntaken moesten kijken; wat kunnen en mogen we nog?”
Net als bij andere steden stopte in Groningen de tweede wijkvernieuwingsgolf toen de crisis haar intrede maakte, maar inmiddels is de gemeente volgens de wethouder weer op koers met Wijkvernieuwing 3.0. “We zijn erin geslaagd om de afgelopen jaren samen met bewoners voor vier wijken gezamenlijk integrale plannen te maken. In die plannen opereren we als gemeente in de breedste zin van het woord; we beperken ons niet tot huisvesting of de openbare ruimte, maar nemen bij wijkvernieuwing ook bijvoorbeeld onze sociale en milieudoelstellingen mee, zoals aardgasvrij bouwen en verbeteren van leefbaarheid en leefkwaliteit.” Samen met de woningcorporaties heeft de gemeente een route uitgestippeld voor de komende tien jaar om de Selwerd, Beijum, Indische Buurt/De Hoogte en De Wijert structureel te verbeteren. “Bij deze derde golf van wijkvernieuwing pakken we dus die kwetsbare wijken integraal aan én zetten we tegelijk ook in op bewonersparticipatie. Daarom 3.0.”
Wat zijn kwetsbare wijken?
De vier wijken waarmee Groningen nu aan de slag gaat met wijkvernieuwing, zijn geselecteerd op basis van de wijkkompassen die de gemeente ook op het congres op 11 oktober presenteert. Hierin zijn alle beschikbare gegevens van 43 buurten en wijken, bijvoorbeeld uit de leefbaarheidsindicatoren en bewonersenquêtes, gebundeld en wordt een samenhangend beeld gegeven van hoe een wijk of buurt zich ontwikkelt, ook ten opzichte van de rest van de stad. “De wijken waar we negatieve tendensen zagen op het vlak van veiligheid, sociale en economische omstandigheden, hebben we prioriteit gegeven”, zegt Van der Schaaf. “Die wijkkompassen fungeren als een permanent signaliseringsmodel op basis waarvan we keuzes maken voor mogelijke wijkaanpakken. Ze zijn bovendien ook handig als je in gesprek gaat met bewoners. Het levert het interessante gesprekken op.”
Uit de wijkkompassen bleek dat onder andere Selwerd in aanmerking kwam voor wijkvernieuwing. “Daar zijn we gestart met het oprichten van Wijkbedrijf Selwerd. En dat is echt heel succesvol in het betrekken van bewoners en het faciliteren van bewonersinitiatieven, waardoor die wijkvernieuwing in Selwerd goed op gang is gekomen.” Het wijkbedrijf wil de wijk verbeteren met projecten die door bewoners zelf zijn bedacht en opgezet. Bij de stichting kunnen actieve bewoners aankloppen voor uiteenlopende activiteiten voor de wijk Selwerd en voor zichzelf. Dat heeft bijvoorbeeld al een PC-werkplaats, Wereldboerderij, Periferie, Buurttaxi, Ondernemend Selwerd, eigen buurtconciërge en buurtbode, Wijkwerkbedrijf en wijkradio Selwerd opgeleverd. Het Wijkbedrijf Selwerd is volgens de wethouder nu voor een voorbeeld voor de aanpak in andere wijken.
Voorkomen van segregatie
Bewoners spelen een belangrijke rol bij de 3.0-wijkvernieuwing van Groningen. “De eerste wijkvernieuwingsgolf kwam van bewoners, de tweede was top-down, mede gestuurd vanuit de rijksoverheid. Deze derde golf willen we samen met bewoners en woningcorporaties als drie-eenheid oppakken. En daarnaast nodigen we andere partijen, actief in de wijk, uit om aan te sluiten. Anders gebeurt het niet, omdat de rijksoverheid het nu meer laat afweten. We hadden de hoop dat de nationale nood tot energietransitie zou helpen om lokale vernieuwing aan te brengen, maar dat komt nog niet erg los.”
De Groningse wethouder ziet tegelijkertijd wel een grote noodzaak om daadwerkelijk in te grijpen. “We zien dat in een aantal gebieden het zo goed gaat, dat de kansarmen uit die wijken worden gedrukt. Daarnaast zien we gebieden waarmee het minder goed gaat en waarin voornamelijk kansarmen en kwetsbaren wonen. In die wijken stapelen de sociale problemen zich op en vormen de voedingsbodem voor allerlei problemen als onvrede, kansarmoede en verslechterde gezondheid. Als je hier dus niks doet, ontstaat vanzelf een soort segregatie. Met alle nadelige gevolgen van dien. Hoewel we in Groningen erg ons best doen, zien we een opdeling in de wijken opdoemen en dat willen we voorkomen. Dat betekent dat je je niet moet beperken tot investeringen in de woningen; je moet ook wat met onderwijs doen, met sociale en economische mogelijkheden. Anders ben je de huizen wel aan het opknappen, maar verandert er achter de voordeur niet zo veel. We willen onze bewoners gelijke kansen geven in het onderwijs en perspectief in de woning- en arbeidsmarkt.”
Op donderdag 11 oktober organiseren het G40 stedennetwerk, de gemeente Groningen en LSA Bewoners het landelijke congres Vooruit met de wijk!.
Dit artikel verscheen eerder op www.platform31.nl