Right to Challenge (RtC) is het recht van buurtgebonden (sociale) ondernemers en bewonersgroepen om lokale voorzieningen en taken van de gemeente over te nemen of te coproduceren, wanneer zij denken dat het beter of anders kan. Een mooi voorbeeld van RtC is de Schepenstraat in Rotterdam, waar de landschapsarchitecten die in deze straat wonen het inrichtingsplan tekenden en de participatie daaromheen organiseerden.
In de praktijk blijkt het hard werken én ongelofelijk boeiend voor gemeenten en inwoners om RtC vorm te geven. Dit komt vooral omdat er in Nederland nog weinig ervaring mee is. De 10 tips zijn daarom bedoeld als handreiking voor iedereen die met RtC bezig is of wil gaan beginnen, zowel gemeenten als inwoners.
De 10 tips zijn het eindresultaat van de Community of Practice (CoP) over RtC, georganiseerd door gemeenten (waaronder Rotterdam, Utrecht, Amsterdam en Arnhem), het ministerie van BZK en het Leer- en Expertisepunt Open Overheid. De CoP kwam zes maal bijeen en bestond uit ambtenaren van verschillende gemeenten in Nederland, actieve bewoners en sociaal ondernemers. Samen hebben we verschillende RtC thema’s en perspectieven besproken.
De tien tips in het kort
Tip 1. Kies er bewust voor
Bepaal als inwoners en gemeente samen waarom je voor RtC kiest, want een gezamenlijk antwoord is een belangrijk ijkpunt in het proces waarop iedereen altijd kan terugvallen.
Tip 2. Bepaal samen de definitie
Stel als inwoners en gemeente samen vast wat de definitie van RtC is en houd hier dan aan vast. Een heldere keuze houdt iedereen scherp, want anders gaat het snel in algemene zin over hoe om te gaan met bewonersinitiatief.
Tip 3. Leg een basis met transparantie
Leg met transparantie over data, documenten en informatie de basis voor de RtC. Denk hier met name aan financiële data en aanbestedingsinformatie.
Tip 4. Experimenteer, leer en reflecteer!
Ambtenaren, bestuurders en inwoners, sta open voor experimenten en nieuwe leerervaringen die ontstaan als je reflecteer op je eigen handelen.
Tip 5. Houd een breed perspectief
Een groot gevaar bij RtC is dat er alleen gekeken wordt naar de vraag of het voor hetzelfde budget of goedkoper kan. Dit werkt vaak verlammend, daarom: zorg er voor dat het perspectief breed blijft.
Tip 6. Denk en werk procesmatig
Als RtC in jouw gemeente mogelijk is dan doorloopt deze grofweg de volgende processtappen: aanbod, afspraken, uitvoering en opvolging. Houd het door gezamenlijk gewenste proces voor ogen, denk en werk procesmatig.
Tip 7. Werk toe naar volwaardig partnerschap
Geef ruimte, luister goed, regel niet dicht, beweeg mee in het tempo van de ander en wees transparant. Werk met deze en andere tips toe naar volwaardig partnerschap.
Tip 8. Zoek ruimte in de regels
Verken de ruimte die er in de regels is om RtC mogelijk te maken. Vaak is er meer ruimte in de regels dan verwacht, zoals bijvoorbeeld ook blijkt uit de Juridische Leaflet Maatschappelijk Aanbesteden.
Tip 9. Werk met een vaste contactpersoon
Door met een vaste contactpersoon te werken hoeven inwoners hun verhaal niet steeds opnieuw te vertellen en ontstaat er wederzijds vertrouwen tussen bewoner en gemeente.
Tip 10. Laat je inspireren
Onze tip is ‘laat je inspireren’, want Right to Challenge is nog niet uitgekristalliseerd.
Dit artikel verscheen eerder op OpenOverheid. Wil je meer weten over de 10 tips? Of contact opnemen met deelnemers van de Community of Practice? Klik dan ook op de link.
Bekijk en deel ook de pdf van deze tip-top-tien Right to Challenge.