Dicht bij een landsgrens heeft het buurtwerk een heel eigen dynamiek. Als stadsdeelmanager in Venlo weet Leon van der Elsen er alles van. “Arbeidsmigratie en drugstoerisme spelen hier een grote rol.”
Zeventien jaar werkte Leon van der Elsen bij de politie, in verschillende functies. In dat werk kwam hij een breed scala aan problematieken bij inwoners tegen – van burenoverlast tot drugscriminaliteit. Maar als agent heb je maar beperkt de mogelijkheid om daar iets aan te doen. “Ik vroeg me af hoe ik zulke problemen meer in samenhang zou kunnen oppakken.”
Daarom ging hij in 2009 aan de slag bij de gemeente. Eerst als manager Veiligheidshuis, en inmiddels negen jaar als stadsdeelmanager. “De dynamiek van dit werk spreekt me aan. Hoe verhouden al die groepen inwoners zich tot elkaar? En hoe verhoud je je als gemeente tot de buurt? Kun je zorgen dat inwoners meer verantwoordelijkheid nemen voor hun omgeving? En hoe kun je hen daarin ondersteunen?”
Wijkgericht DNA
Venlo is opgedeeld in de stadsdelen Noord, Oost, Zuid en West, elk met een eigen stadsdeelmanager. Het wijkgericht werken is nog volop in ontwikkeling, vertelt Leon. “Tot voor kort zaten we als stadsdeelmanagers nog vrij dicht op de uitvoering. Inwoners klopten bij wijze van spreken bij mij aan als er een boom omgezaagd moest worden. We werken er nu aan dat álle betrokken medewerkers van de gemeente het DNA van wijkgericht werken in de vingers krijgen. Zodat we er veel meer sámen voor de wijk zijn.”
Dat betekent bijvoorbeeld dat de gemeente coördinatoren aanstelt voor thema’s zoals groen en sociaal domein. Leon: “Zij kunnen vragen uit de wijk snel bij de juiste medewerkers neerleggen. Ik hang daar als stadsdeelmanager steeds meer boven en jaag de ontwikkeling van het wijkgerichte werken aan: zorgen dat iedereen meedoet, vanuit de gemeente én vanuit de wijk.”
Op de rafelrand
Leon heeft het stadsdeel Oost onder z’n hoede, op de grens met Duitsland. Naast de gebruikelijke vraagstukken spelen hier specifieke problemen die met de grensregio te maken hebben. Het meest in het oog springen de arbeidsmigratie en de drugsproblematiek. “Zoals meer grenssteden is Venlo een logistieke hotspot”, vertelt Leon. “Veel grote ketens hebben hier hun distributiecentra. Daar werken heel veel arbeidsmigranten. Daar komt bij dat we hier veel glastuinbouw hebben, een sector die ook draait op arbeidsmigranten.”
Die arbeidsmigratie zorgt regelmatig voor overlast. “De meeste migranten doen goed hun best en zijn prima gehuisvest. Maar het beeld wordt toch bepaald door mensen bij wie het niet goed lukt: die ziek worden, geen werk meer hebben, die gaan zwerven. We hebben hier een vervallen gebouw midden in de wijk waar veel migranten overnachten. Maar je ziet ze ook op de grensstrook: dat is zo’n rafelrand met wat industrie en hier en daar een huis. Soms zetten ze daar ergens hun tentje op.”
‘We kijken met z’n allen hoe we de leefbaarheid kunnen verbeteren’
Voor de aanpak van deze problematiek brengt Leon allerlei partners bij elkaar. “Politie, welzijnsorganisaties, wijkverpleging, woningcorporaties: we kijken met z’n allen hoe we de leefbaarheid kunnen verbeteren. Tot voor kort waren bewoners daar nog niet zo actief bij betrokken, maar ik wil dat wel meer gaan doen. Dus: samen bespreken welke opgave we hebben als het gaat om deze arbeidsmigranten, waar en hoe we hen kunnen opvangen, en onder welke voorwaarden.”
Miljoenenbedrijven
Bij de aanpak van de – grensoverstijgende – drugsproblematiek heeft Leon al ervaring opgedaan met zo’n inwonersdialoog. In zijn wijk zitten twee coffeeshops. Niet ongebruikelijk in een Nederlandse stad, maar in Venlo zijn het echt miljoenenbedrijven met honderdduizenden klanten. “Dat komt omdat de coffeeshops heel veel drugstoeristen van over de grens trekken. En dat zorgt voor verkeersdrukte, parkeerproblemen, en veel andere overlast. Mensen roken bijvoorbeeld buiten want binnen mag niet, er wordt gebedeld en soms is er gedoe. Daar komt bij dat er tussen beide coffeeshops een opvanghuis voor verslaafden zit. Alles bij elkaar levert dat een sfeer op waar omwonenden niet blij mee zijn.”
Samen met betrokkenen en bewoners is Leon heel bewust op zoek naar een wijkgerichte aanpak voor dit probleem. “Mensen willen zo’n shop en zo’n opvanghuis natuurlijk het liefste weg, maar dat kan niet. De kunst is om te kijken hoe je hier als buurt mee verder kunt.” Op verzoek van de gemeente organiseerde de organisatie Eigen Kracht Centrale daarom een zogenoemde Eigen Kracht-conferentie. “Vier uur zaten we met elkaar om tafel: bewoners in de binnenste cirkel, professionals eromheen. Er was alle ruimte voor de inwoners om hun ervaringen en emoties te delen – en die waren er veel. Daarna sloten wij aan om te kijken wat we samen konden doen.”
‘Bewoners ervaren dat ze ook zélf iets kunnen doen om problemen in de wijk beheersbaar te maken’
Het gesprek leverde van beide kanten veel meer begrip op – én concrete handelingsperspectieven. “We zijn bijvoorbeeld met bewoners door de wijk gegaan zodat zij situaties konden aanwijzen waar ze zorgen over hadden – zoals leegstaande panden waar mogelijk dingen gebeuren die niet pluis zijn. Bewoners kwamen zelf ook met het idee om iets te doen aan het afvalprobleem rond de coffeeshops, bijvoorbeeld met stickers die oproepen om je afval op te ruimen. Het zijn maar kleine dingen, maar ze zijn heel waardevol. Want bewoners ervaren dat ze ook zélf iets kunnen doen om dit beheersbaar te maken of te houden.”
Vertrouwen opbouwen
Toegegeven, om verder te komen moet je soms door heel wat weerstand van de buurt heen. Maar daar schrikt Leon als oud-politieman niet voor terug. “Ik vind die uitdaging juist leuk. Waar zit de weerstand en wat kun je daarvan leren? Als je daardoorheen gaat, kun je over en weer vertrouwen opbouwen en een stap verder gaan. Dat opent de weg om meer samen te doen.”
Ben je ook werkzaam in een grensregio en lijkt het je leuk om ervaringen uit te wisselen met andere wijkwerkers langs de grens? We organiseren een online inspiratiesessie met Leon van der Elsen.
Bijeenkomst over ‘grenswerken’
Stadsdeelmanager Leon van der Elsen werkt letterlijk op de landsgrens. Maar wijkambtenaren werken ook figuurlijk op de grens: tussen de systeemwereld van de eigen organisatie en de leefwereld van bewoners. We noemen dat ook wel grenswerken of ‘tweebenig werken’: met één been in beide werelden. Over dit grenswerken organiseert het LPB op 17 oktober een netwerkbijeenkomst.
