Verbinders in de gebiedsgerichte aanpak: Peter Commissaris uit Alphen aan den Rijn

Omgevingswet = verbinding
Als programmamanager is Peter verantwoordelijk voor de implementatie van de Omgevingswet in Alphen aan den Rijn. Voor het overgrote deel houdt dat het (binnen het ruimtelijk domein) aanjagen van een andere, meer integrale manier van werken in, vertelt Peter: “De Omgevingswet draait om een andere manier van werken: integraal, gebiedsgericht, met maatwerk.” Het besef dat dát de kern van de Omgevingswet en daarmee zijn werk is, kwam voor Peter een tijdje nadat hij als programmamanager startte: “In het begin kenden we die woorden wel, maar de echte inhoud ervan is later geland. Sinds eind 2018, begin 2019 ben ik stevig gaan inzetten op de verbinding met andere opgaven in de organisatie, zoals gebiedsgericht werken, verbindend samenleven, organisatie van de toekomst.”

‘Zendingswerk’
Voor een andere manier van werken is een andere manier van denken nodig, merkt Peter op. Dat betekent dat hij veel bezig is met het aan collega’s vertellen – en hen overtuigen – van het ‘verhaal van de Omgevingswet’. Peter: “Het is vooral heel veel zendingswerk geweest, en nog steeds. Om duidelijk te maken wat die andere manier van werken nou precies betekent, en waarom het nodig is. Soms voel ik me daarin wel een beetje een drammer, haha.” Zijn ‘zendingswerk’ vult Peter in met onder andere presentaties, blogs en berichten in nieuwsbrieven. Ook organiseerde hij een aantal lunchbijeenkomsten over de omgevingswet, met inspirerende (externe) sprekers. Bij dit soort bijeenkomsten is Peter extra alert op geïnteresseerde collega’s en wat zij dan precies interessant (lijken te) vinden, zodat hij daar later op kan teruggrijpen en eventuele nieuwe verbindingen kan leggen.

Anders doen: een theehuis in het Bospark
Een mooi voorbeeld van hoe dat anders denken en werken er in de praktijk uitziet (en zijn rol daarin), vindt Peter de manier waarop de gemeente omging met het initiatief voor een theehuis in het Alphense Bospark. Rondom dat park was de afgelopen periode veel ontwikkeling, vertelt Peter. Een ondernemer uit de stad gaf aan daar graag op aan te sluiten met een theehuis. De eerste reactie van de gemeente daarop was een traditionele: “Het antwoord was ‘nee’, want: past niet in het bestemmingsplan. Het bestemmingsplan zegt namelijk: dit is groen, verder mag er niks.” Dat antwoord was voor Peter niet bevredigend: “Ik dacht: dit moeten we anders benaderen dan we altijd deden; niet strak het bestemmingsplan volgen, maar beoordelen vanuit de waarde van zo’n initiatief voor een gebied. De vraag is dus: wat heeft een gebied eraan?” Over die vraag ging Peter in gesprek met verschillende (bij de ontwikkeling betrokken) collega’s, om uiteindelijk tot de conclusie te komen dat het theehuis van toegevoegde waarde voor het gebied zou kunnen zijn en in pilotvorm mag starten.

Instrumenten, formele overleggen en onvervangbaar informeel contact
Om ervoor te zorgen dat dit werken vanuit de waarde voor een gebied binnen de gemeente de standaard wordt, zet Peter ook in op het verder brengen van bepaalde instrumenten die deze manier van werken makkelijker maken. Voorbeelden van die instrumenten zijn de omgevingsvisie en het werken met beleidscycli. Verder zag hij dat er structurele samenwerking over de grenzen van de verschillende opgaven heen nodig was, waarop hij het initiatief nam voor afstemming tussen de opgavemanagers. Peter: “In die overleggen denk ik met de opgavemanagers na over hoe de omgevingswet ondersteunend kan zijn aan andere opgaven van de gemeente. Hoe kunnen we bijvoorbeeld gebiedsgericht werken meer gestalte geven met de Omgevingswet?” Naast deze formele overleggen vindt Peter informeel contact met collega’s ook heel belangrijk (zo niet belangrijker): “Informele relaties zijn misschien nog wel belangrijker dan formele. In een gesprekje bij de koffieautomaat kun je veel natuurlijker in gesprek komen en zaken beter aanvoelen. Dat merk ik nu, met het thuiswerken, des te meer.”

Veranderproces
Al met al is de aanloop naar de Omgevingswet een veranderproces, dat soms langzamer gaat dan Peter zou willen: “Dat merk ik bijvoorbeeld als collega’s nog erg traditioneel te werk gaan. Dan wordt een plan voor een gebied bijvoorbeeld tot in de details uitgewerkt zonder dat er is gepeild wat de buurt ervan vindt – heel top-down dus. Dat schuurt weleens, ja.” Op dit soort situaties reageert Peter meestal door zijn bezwaren met de betrokken collega(’s) te bespreken en zo te proberen de aanpak te veranderen. Maar hij brengt ook begrip en geduld op: “Dat terugschieten in die oude modus van werken is logisch; het is een grillig veranderproces. Soms snappen we het en soms weer even helemaal niet.”