Essay: Wijkraden zijn te veel tot politiek instrument gemaakt

Essay: Wijkraden zijn te veel tot politiek instrument gemaakt

Crisis van de wijkraden. Wat nu?
In een maand tijd was de maat vol voor vier wijkraden, eind 2018. De wijkraad in het Utrechtse Noordoost voelde zich ‘als oude schoenen weggegooid’, toen het college het budget van de wijkraad met tachtig procent verminderde. In Schiedam trok het college van B en W zelfs de jaarlijkse subsidie van €50.000 aan het Schiedams Overleg Bewoners Organisaties (SOBO) in. De gemeente kon niet snel genoeg de vruchten plukken van een verbetertraject. Ook in Maastricht stapte de voorzitter van een buurtnetwerk op, onder andere omdat gemeente ‘’totaal onderschat hoe moeilijk het proces in de wijken zelf is”.

Nico de Boer zag al langer dat het rommelt, en schreef op ons verzoek een essay voor LSA, dat vanaf nu te downloaden is. Hij stelt vast dat er “een klaarblijkelijke, breed gedeelde overtuiging is dat wijkraden een instrument zijn van de overheid” terwijl wijkraden oorspronkelijk juist van de bewoners waren. Dat wijkraden moeten vernieuwen, daar zijn vriend en vijand het over eens, maar op dit moment wordt dat proces volgens De Boer “versmald tot verandering bij de wijkraden, zonder dat tegelijkertijd het functioneren van het gemeentelijk apparaat onder de loep wordt genomen.”

Onderzoeker Nico de Boer is stellig: “Alles wat mooi is aan wijkraden (betrokkenheid, creativiteit, ogen en oren in de wijk) was van oudsher al in de wijk aanwezig. Alles wat lelijk is aan wijkraden (imitatie van ambtenaren, cliëntelisme, bureaucratie, geslotenheid, wijkfixatie) is er de afgelopen decennia door gemeentelijk optreden in geslopen. Bewoners opzadelen met het oplossen van die problemen is een naar staaltje van blaming the victim.” Download het essay.

Lokale democratie
In het regeerakkoord, afspraken in Provinciale Staten en nationale programma’s als Democratie in Actie: afstand tussen burgers en overheid neemt toe. Velen maken zich zorgen over de staat van onze democratie. Is deze robuust genoeg en past het nog bij de veranderende omstandigheden? Of het nu gaat over opkomstcijfers bij verkiezingen, het vertrouwen in onze politici en politiek stelsel, de mate waarin mensen zich vertegenwoordigd voelen of zien. Politiek, beleidsmakers, ambtenaren, en zeker ook grote delen van de samenleving maken zich zorgen. We zoeken met man en macht – en veel creativiteit – naar nieuwe vormen met loting, burgertoppen en online raadplegingen.

Daar hoort ook bij dat bestaande structuren van bewoners en overlegorganisaties even bekeken worden, maar gooi het kind nu niet met het badwater weg onder het mom van vernieuwing. Dan gaat veel democratische kracht verloren. Wijkraden, bewonersorganisaties, dorpsbelangen en andere vertegenwoordigingen van buurten, zijn een uitzonderlijke aanvulling op lokale politiek. Actief zijn als raadslid of binnen een politieke partij is niet voor iedereen weggelegd, zulke wijkraden bedienen andere bewoners ook.

Het is zinvol en bewonderenswaardig, zegt Thijs van Mierlo, maar vergeet niet wat je al hebt. De democratische waarden die we zo koesteren en nastreven zijn volop aanwezig binnen bewonersorganisaties. Je moet ze wel willen zien!

Samen sturen aan verandering, een stem geven aan zij die niet gehoord worden, draagvlak eisen voor initiatieven en besluiten, tegenmacht bieden aan de macht, zelf vormgeven en uitvoeren van publieke diensten op een manier die past bij de wijk, ruimte voor maatwerk, vergaren en delen van kennis, ondersteunen van het zwakste belang. Als je goed kijkt en het ook wil zien, dan vind je ze bij de meeste wijkraden.

Hard werken
Democratie is hard werken, niet altijd sexy. Het is afstemmen, ontdekken, aftasten, ophalen, verkennen, en dat soms wel een aantal keer. Met aan het eind hopelijk een gedragen besluit. Kijk maar eens naar het (hopelijk!) aanstaande pensioenakkoord. En ja, dat gaat ook over belangen en macht. Belangen waarover wijkraden zo goed en kwaad als het gaat waken en die ze behartigen. Daarom wordt in het essay gepleit voor het versterken van de maatschappelijke democratie in aanvulling op de haperende representatieve democratie. Maatschappelijke democratie waarin bewoners en gemeenschappen en hun initiatieven zelf invloed hebben op de kwaliteit van hun eigen leven en omgeving. “Het is de gemeenschap, suffie!”.

Dit artikel verscheen eerder op www.lsabewoners.nl

Het essay van Nico de Boer Het is de gemeenschap, suffie [pdf] is hier te downloaden.