Nieuwe energie voor de Wijkenaanpak
door Hamit Karakus >>
Het aflopen van de rijksbijdrage voor stedelijke vernieuwing, de nieuwe Woningwet en de drie decentralisaties in het sociale domein hebben het speelveld in wijken en buurten ingrijpend veranderd. In combinatie met de doorgevoerde bezuinigingen en ingezette reorganisaties is een situatie ontstaan waarin iedereen weer zijn draai moet zien te vinden. Woningcorporaties maakten, vanwege de herziening van de Woningwet, een terugtrekkende beweging en richtten zich vooral op het beheer van de eigen complexen. Zorgpartijen en wijkteams, die steeds meer in de ‘lastige wijken’ moesten opereren, waren gericht op de individuele zorgvragen en problemen van hun cliënten. Gemeenten op hun beurt hadden het druk met het vorm en inhoud geven aan de gecentraliseerde taken in de eigen organisatie.
Omdat iedereen lange tijd vooral met zichzelf bezig was, schoot de aandacht voor het leefklimaat in de kwetsbare wijken erbij in. Niet voor niets bleek uit het onderzoek Kwetsbare Wijken in Beeld van Platform31 dat veel wijken in Nederland sinds 2012 weer aan het afglijden zijn. Recent gepubliceerde nieuwe Leefbaarometercijfers laten weliswaar een lichte verbetering zien, maar nog steeds wonen 700.000 Nederlanders in een wijk waar de leefbaarheid onvoldoende is. En in verschillende steden is de kloof tussen goede en slechte buurten weer aan het groeien.
Ondertussen rennen betrokken instanties van incident naar incident. Niet voor niets heeft de politie inmiddels de noodklok geluid vanwege de stijging van het aantal incidenten met verwarde personen. Wijkteams slagen er nog onvoldoende in om vroegtijdig in te grijpen, terwijl dit wel één van de kernopgaven van de decentralisaties in het sociaal domein was. Ook veel stedelijke partners van Platform31 uiten de laatste jaren hun zorg over de toenemende concentraties van kwetsbare groepen in de goedkope woningvoorraad.
Het is niet zo vreemd dat de nadruk in het werk van woon-, welzijn- en zorgprofessionals in de wijk op dit moment ligt op het blussen van brandjes, vaak tot ongenoegen van deze medewerkers zelf. Want met het verdwijnen van de nationaal aangestuurde wijkenaanpak blijkt het moeilijk om lokaal tot een gezamenlijke visie te komen op het gewenste functioneren van wijken en buurten. Terwijl vrijwel elke middelgrote stad wel een wijk herbergt waar blijvend en structureel aandacht voor nodig is.
Daar moet zo snel mogelijk weer verandering in komen. De tijd is rijp voor een nieuwe wijkenaanpak. We staan voor de keuze tussen pappen en nathouden of even uitzoomen, stilstaan en nadenken over hoe de toekomst van een gebied eruit moet gaan zien. Om buurten en wijken weer beter te laten functioneren, zullen gemeenten, corporaties, wijkteams, scholen en politie opnieuw een gezamenlijke visie moeten ontwikkelen op een schaalniveau dat hoger is dan ‘de cliënt’ of het bouwblok.
Om tot die gezamenlijke visie te komen, kijk ik nadrukkelijk niet meer naar het Rijk maar naar de gemeenten. Een landelijke aanpak is niet meer gewenst, laat staan het blauwdruk-denken dat daar het gevolg van is. We maken pas écht het verschil als we onze strategie, interventies en activiteiten op buurtniveau zó afstemmen dat we samen het niveau van brandjes blussen kunnen overstijgen. En we kunnen een dubbelslag slaan als we sociale opgaven weten te verbinden met de verduurzaming die veel wijken te wachten staat. Met de gemeente als regisseur, en de professionals in de wijk als vakmensen, die samen de buurt beter kunnen laten functioneren.
Over de vraag hoe een veilige en prettige woon- en leefomgeving tot stand kan worden gebracht, zijn al veel lessen geleerd. We hoeven het wiel echt niet opnieuw uit te vinden. Zo bevat de kennisbank van Wat Werkt in de Wijk maar liefst 200 beschrijvingen van aanpakken in buurten en complexen, die aantoonbaar een positief effect hebben. De kennisbank biedt daarmee een rijke bron van inspiratie voor de ontwikkeling van een eigen aanpak.
Tegen deze achtergrond is het alleen maar te betreuren dat ik in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart zoveel politici ben tegengekomen die de noodzaak tot een nieuwe wijkenaanpak wegwuiven. Het zou het louter een ‘linkse hobby’ betreffen. Het tegendeel is namelijk het geval. Een slimme en effectieve wijkenaanpak is het enige verhaal waarmee lokale politici en bestuurders in een versplinterd politiek landschap en een verdeelde samenleving verbindend kunnen zijn. Laten we dus vooral niet wegduiken voor de problemen, maar de discussie erover aangaan en de uitkomst ervan vervatten in de nieuwe collegeprogramma’s. In het besef dat alles wat we nu wel of niet doen, consequenties heeft voor de generaties na ons.
Ik daag Roeland van der Schaaf, wethouder Stadsontwikkeling en Gebiedsgericht werken in de gemeente Groningen uit om de discussie over ‘Nieuwe energie voor de Wijkenaanpak’ aan te gaan en hierop te reageren.
Hamit Karakus
Algemeen directeur Platform31
Dit blog verscheen eerder op www.platform31.nl.
