Betere papiercontainers die niet meteen verstopt raken als je er een kartonnen doos indoet: 16 stemmen voor, 1 stem tegen. Lagere parkeertarieven (10 voor, 13 tegen), scooters van het fietspad (112 voor, 5 tegen), een speeltuin met rondscharrelende kippen (155 voor, 7 tegen): zomaar wat ideeën van Amsterdammers om de leefbaarheid in hun buurt te verbeteren. Op het online platform De Stem van West kan iedere bewoner van Amsterdam-West een voorstel doen, waar vervolgens door andere bewoners over gestemd wordt. Maandelijks wordt gekeken welk idee de meeste stemmen krijgt, en dat wordt dan door de gemeenteraad besproken. Het leidde onder meer al tot het tijdelijk afsluiten van een aantal straten voor autoverkeer, zodat bewoners op straat konden barbecueën, tafeltennissen en elkaar ontmoeten.
Aanjager
Amsterdam is niet de enige gemeente die de betrokkenheid van burgers via online platforms probeert te vergroten. ‘Je ziet op het moment een waaier van initiatieven’, vertelt Marian de Kleermaeker van het Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeenten (KING). ‘Technologische ontwikkeling blijkt een goede aanjager van democratisering.’ De afgelopen twintig jaar is de verhouding tussen de overheid en burgers flink aan het veranderen, mede onder invloed van de decentralisaties en de komst van de participatiesamenleving. Waar de overheid voorheen de burger vooral informeerde over het gevoerde beleid, zoekt men nu steeds vaker de dialoog op. Dat gaat van luisteren naar de ervaringen van burgers tot burgers laten meebeslissen over het beleid of zelfs het beheer van voorzieningen in hun handen leggen. De meeste voorbeelden van online burgerbetrokkenheid zijn echter te vinden in de fase van het agenderen en prioriteiten stellen. Hier is de meeste ruimte om suggesties van burgers mee te nemen.
Uitweg uit vertrouwenscrisis
Neem de website Verbeterdebuurt. Hier kunnen burgers laagdrempelig melding maken van problemen in de openbare ruimte, zoals een omgevallen verkeersbord of een onveilig kruispunt. 75 procent van de Nederlandse gemeenten gebruikt deze website al. Inwoners kunnen ook hun ideeën en oplossingen op de site plaatsen, waar anderen op kunnen reageren. Het platform bestaat bijna tien jaar en verwerkt zo’n 50.000 meldingen per jaar.
De opkomst van de e-democratie vereist wel een andere mindset van bestuurders, vertellen Josien Pieterse en Anne de Zeeuw van Netwerk Democratie. ‘Want waarom zou je opnieuw naar de burgers stappen om ze mee te nemen in de besluitvorming? Politici denken dan: wij zijn toch al door hen gekozen? Ze zouden de input van burgers echter niet als concurrentie moeten zien, maar als welkome aanvulling.’
In IJsland nam e-democratie een vlucht na de financiële crisis in 2008. Róbert Bjarnason van Citizens Foundation: ‘De financiële crisis ging voorbij, maar de vertrouwenscrisis in de politiek bleef. Politici wilden het graag beter doen, maar hadden moeite om dit in de praktijk te brengen. Onze stichting ontwikkelde vormen van e-democratie om hier een uitweg uit te vinden.’
Continue flow
Een van die vormen is de digitale participatietool Your Priorities. Na IJsland omarmden ook Groot-Brittannië en Nederland de tool, waarmee burgers hun prioriteiten in kaart kunnen brengen. En dat werkt, vertelt Bjarnason. ‘Tien jaar laten zien we dat waar de tool is ingezet, zowel burgers als politici en ambtenaren tevreden zijn over de effecten ervan. Je ziet dat in de dagelijkse praktijk bottom up vanuit de burgers projecten zijn opgezet, die vervolgens in de politieke agenda zijn geïmplementeerd.’ Hierdoor is het vertrouwen van burgers in de politiek weer toegenomen. Bjarnason: ‘Het is een continue flow van participatie die zoveel verder gaat dan eens in de vier jaar je stem uitbrengen.’
Samen weet je meer
Naast een groter draagvlak voor genomen besluiten, zorgt het ook voor een betere kwaliteit van de besluiten, vertelt hij. ‘Door crowdsourcing krijgt de gemeente meer kennis en beter inzicht in de ervaring en argumentatie van burgers.’ Dat is ook de achterliggende motivatie voor het online platform Tjekkin. Samen weten en kunnen we meer, is het motto waaronder professionals, jongeren, ouders en cliëntenraadsleden samen met ambtenaren de jeugdhulp verbeteren. Het is een mooi voorbeeld hoe digitale participatietools ook een impuls kunnen geven aan het vormgeven van cliëntenparticipatie. ‘De wettelijke verplichting voor cliëntparticipatie in het jeugddomein was slechts de aanleiding hiermee te starten’, vertelt initiatiefnemer Jelle Daalderop. ‘De ambitie van bestuurders en ambtenaren ging verder dan dat. Wij wilden voorbij het klassieke ‘we hebben iets bedacht en nu mag een cliëntenraad er nog snel iets van vinden’. We wilden cliënten, maar ook professionals en experts online laten meedenken vanaf de wortel van een idee.’ In de regio Alkmaar bundelden een aantal gemeenten hiertoe hun krachten. Het resultaat is een website waar iedereen die met jeugdhulp te maken heeft zijn of haar ervaringen en expertise kan delen. Je kan bijdragen aan een lopend project of zelf een idee lanceren.
Niet eng of fantastisch
‘Dit soort platforms zijn heel geschikt om de democratie te ondersteunen’, vindt onderzoeker Ruurd Priester van de Hogeschool van Amsterdam (HvA). ‘De overheid is voor 90 procent in offline instituties georganiseerd. Maar burgers gebruiken voor bijna alles online platforms: winkelen, bankzaken, spullen delen, sociale media. Met e-democratie kan je die kloof overbruggen.’
KING stimuleert het gebruik van digitale platforms, vertelt Marian de Kleermaeker. ‘De netwerksamenleving is een onontkoombaar verschijnsel, waar ook de overheid zich toe moet verhouden’, vertelt ze. ‘Online burgerbetrokkenheid is niet eng en ook niet fantastisch. Het gaat erom hoe je het inzet. Voor wie en met wie? We hopen op nog veel meer mooie, leuke en efficiënt werkende tools.’
Dit bericht verscheen eerder op www.movisie.nl
