Een burgerbegroting is een besluitvormend proces waarin burgers meedenken en onderhandelen over het verdelen van financiële middelen in uw gemeente. Bijvoorbeeld over extra geld voor speelvoorzieningen? Daardoor komen burgers dichter bij de besluitvorming van uw begroting.
Opbrengsten van een burgerbegroting
- directe burgerparticipatie bij besluitvorming van de overheid;
- transformatie van inwoners naar actieve burgers die bewust omgaan met hun democratische rechten;
- transparantie in de organisatie en overheidsfinanciën, wat vriendendiensten en corruptie tegengaat;
- merkbare verbetering van de kwaliteit van de dienstverlening en de infrastructuur daarvan, bijvoorbeeld de Brede school of het huiswerkgroep.
Criteria voor een goed proces van een burgerbegroting
- De toewijzing en omvang van de budgetten wordt bediscussieerd door de inwoners. Het gaat immers over het omgaan met gelimiteerde bronnen.
- Het bevoegd bestuur verbindt zich aan de burgerbegroting. Met name om ervoor te zorgen dat de overheid zich in haar beleidscycli en beslistrajecten voegt naar het proces.
- Het is een proces van meerdere bijeenkomsten om te komen tot budgetbeïnvloeding.
- Tijdens de stappen in het proces is sprake van openbare, publieke onderhandeling.
- Er vindt openbare maatschappelijke verantwoording plaats van de resultaten.
Drie modellen burgerbegroting
Veel steden, wereldwijd, zijn al aan de slag met de burgerbegroting. Allemaal met hun eigen aanpak. Toch zijn er drie hoofdmodellen te onderscheiden, die alle drie voldoen aan de vijf criteria.
Porto Alegre, Brazilië
In Porto Alegre is de stadsbegroting van onderop ingericht op basis van wijkprioriteiten en investeringsvoorstellen voor wijken. Deze prioriteiten en voorstellen worden in hoge mate door burgers bepaald. Kenmerkend voor het model is de actieve manier waarop het individuele burgers voorbereidt, ondersteunt en aanmoedigt mee te doen. Burgers stellen prioriteiten op voor de inrichting van de begroting en voor de uit te voeren diensten en initiatieven in hun wijken. Zij leveren de ideeën voor projecten. Waar burgers de prioriteiten opstellen, stelt de gemeenteraad de prioriteiten vast. Het model heeft een bepalende rol bij de zwaartepunten en inrichting van de begroting. Verder passeert het bewust de keten van bestaande lokale overleggen en belangenorganisaties.
Christchurch, Nieuw-Zeeland
In Christchurch kunnen burgers een al bestaande conceptbegroting beoordelen en bijstellen met nieuwe voorstellen. Ook in Duitsland wordt dit model veel toegepast. Burgers wijzigen bijvoorbeeld onderdelen en komen met alternatieve voorstellen en uitvoeringsideeën. Daarover overleggen en onderhandelen zij soms met de gemeente en geven scores aan de voorstellen. In een deel van de gemeenten zijn er afspraken om de hoogst scorende voorstellen daadwerkelijk te financieren. In andere gemeenten, een groter deel, worden de voorstellen geïnventariseerd en ‘meegenomen’. Daarop volgt een ambtelijke beoordeling of advies aan de gemeenteraad. Een tussenvariant is dat de best scorende voorstellen worden voorzien van een financiële berekening en voorgelegd aan de gemeenteraad. Burgers kunnen hieraan meedoen en hebben een rol die varieert van advies geven en beoordelen tot het stellen van prioriteiten als het gaat om losse initiatieven.
Deventer, Nederland
De inwoners van Deventer kunnen initiatieven en projecten ontwikkelen en indienen die vervolgens gekozen kunnen worden binnen een gelimiteerd vrijgemaakt budget. Die keuze maken wijkbewoners en/of vertegenwoordigers van de betreffende wijk. Zij bespreken de ‘voors’ en ‘tegens’ en maken een rangorde. In Nederland werken meerdere gemeenten met deze aanpak in de vorm van wijkbudgetten.
Van informatie-uitwisseling naar regie
Binnen de drie modellen kan er gekozen worden voor vijf verschillende varianten. Het start met de lichte variant die gericht is op het uitwisselen van informatie en eindigt met de zware variant met de naam ‘burgerregie’. In deze laatste variant zijn bevoegdheden rond het budgetrecht overgedragen aan de bevolking. Al deze modellen hebben hun lokale waarde, maar daadwerkelijke invloed van burgers op het budget, op beslisniveau, is cruciaal voor het veranderingspotentieel van de burgerbegroting.
Dit artikel is onderdeel van de publicatie Nederland op weg naar de burgerbegroting van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties [pdf].
Dit artikel verscheen eerder op www.sociaalweb.nl.
