Het is een van de pijnpunten in het wijkwerk: de meest kwetsbare bewoners zijn vaak het lastigst te bereiken. Onderzoeker Leon Heuzels ervaart het zelf als hij onderzoek doet in wijken en buurten. Op het jaarlijkse LPB Congres geeft hij samen met twee collega’s een workshop over deze thematiek. “Wijkwerkers kunnen het verschil maken voor deze doelgroep.”
Groepsgesprekken in wijkcentra, enquêtes op straat, van deur tot deur voor een persoonlijk gesprek: als onderzoeker weet Leon Heuzels dat je vaak een extra stap moet zetten om een representatief plaatje van een wijk te krijgen. Vanuit onderzoeksbureau I&O Research deed hij de afgelopen jaren volop onderzoek binnen het sociaal domein. Telkens weer viel hem op dat er een groep kwetsbare bewoners is die buiten beeld blijft. “Veel gemeenten worstelen met het bereiken van deze groep.”
Wie die kwetsbare bewoners precies zijn, valt niet in een paar woorden te vangen. “Het zijn mensen met psychische problemen of verslavingsproblematiek. Mensen met grote schulden. Mensen die niet taal- of digitaal vaardig zijn en daardoor steeds moeilijker kunnen meekomen in de maatschappij. Of ouders – soms alleenstaand – die de eindjes aan elkaar moeten knopen en moeite hebben met de opvoeding van hun kinderen. Het is een heel brede groep van mensen die elk hun eigen problemen hebben en daar vaak alleen mee worstelen.”
Negatieve spiraal
Want de gemene deler is dat veel van deze bewoners zich niet laten zien of niet gezien worden. “Neem mensen met schulden”, zegt Leon. “Vaak zie je dat ze zich langzaam terugtrekken uit de maatschappij. Ze maken de post niet meer open uit angst voor weer nieuwe rekeningen. En ze proberen hun schuld te verbergen omdat ze zich schamen. Ze willen het zelf oplossen, maar komen daardoor juist in een negatieve spiraal terecht.”
Bij andere mensen is het bijvoorbeeld hun culturele achtergrond die het lastig maakt om met problemen naar buiten te komen. “Ze komen uit een cultuur waarin je niet te koop loopt met je problemen – je houdt de vuile was binnen. Er is weinig openheid om over moeilijkheden te praten, waardoor het maar blijft doorsudderen.”
Onder de radar
Uit onderzoek blijkt telkens weer dat vroegsignalering sterk kan bijdragen aan het welzijn van deze groep, ziet Leon. “Juist als de boel nog niet uit de hand gelopen is, kun je het tij soms relatief snel keren. We zien dat het vooral helpt om meteen intensieve begeleiding te geven. Meestal kun je dat al na korte tijd weer afbouwen, omdat het snel beter gaat.”
De crux is dus om deze kwetsbare inwoners zo goed en zo vroeg mogelijk in beeld te hebben. Maar hoe doe je dat als mensen juist liever niet gezien willen worden? Volgens Leon kunnen wijkprofessionals – buurtverbinders, wijkregisseurs, gebiedsmanagers – daar een essentiële rol in spelen. “Wijkprofessionals zijn de ogen en oren van de wijk. Vaak hebben ze een breed netwerk van sleutelfiguren in de buurt – denk aan jongerenwerkers, sociale wijkteams, dominees, imams, de wijkagent. Via dat netwerk is er contact met heel veel bewoners, vaak ook met mensen die voor buitenstaanders ‘onder de radar’ blijven.”
Hij wijst ook op het belang van organisaties die ‘achter de voordeur’ komen. “Woningcorporaties bijvoorbeeld komen voor service en onderhoud regelmatig bij mensen binnen. Zij kunnen signalen oppikken dat het bij iemand thuis vervuild is, of dat er sprake is van andere problematiek. Op die manier kan er ook een lijntje worden gelegd richting passende ondersteuning.”
Wantrouwen wegnemen
Als er één ding is waar deze kwetsbare wijkbewoners behoefte aan hebben, is het volgens Leon een persoonlijke benadering. “Mensen willen graag een gezicht in de wijk, iemand waar ze terechtkunnen met hun verhaal. Dat hoeft niet die wijkprofessional van de gemeente zelf te zijn. Zoiets kan prima bij iemand anders liggen, of bij meerdere personen. Het gaat er vooral om dat je het als gemeente organiseert: dat mensen een betrouwbaar aanspreekpunt hebben.”
Die persoonlijke benadering kan ook helpen om het groeiende wantrouwen tegen instanties en de overheid weg te nemen. “Sinds de coronapandemie en de toeslagenaffaire zie je dat mensen meer afstand houden van ‘officiële’ instanties. Ze durven minder snel om hulp te vragen. Ze zijn bang dat ze bijvoorbeeld bepaalde steun moeten terugbetalen, of dat ze in een systeem terechtkomen. Juist dan kan een persoonlijk gesprek helpen om twijfels weg te nemen en de brug naar zorg of begeleiding te slaan.”
Inzichten delen
Op het jaarlijkse LPB Congres gaat Leon samen met zijn collega’s Judith van Werkhooven en Sana Douz dieper in op de rol van wijkwerkers bij het bereiken van kwetsbare inwoners. In de workshop ‘Van onzichtbare zorgen naar zichtbare hulp’ is ruimte om ervaringen en inzichten te delen met andere wijkprofessionals, aan de hand van casussen. Je leert ook methoden kennen waarmee je in gesprek kunt over oplossingen voor je eigen buurt, wijk of dorp. Het congres vindt plaats van 22-24 november in Enschede.
Meer over het LPB Congres lees je op de congreswebsite. Daar vind je alle ins en outs over het programma en deze workshop.
