Gebiedsgericht voorbeeld: Gemeente: kom dan naast ons staan!

Gebiedsgericht voorbeeld: Gemeente: kom dan naast ons staan!

Het is flink druk in het buurthuis waar we hebben afgesproken: de Driehoek in het Blauwe Zand in Amsterdam Noord. Een pand dat al 70 jaar een buurtfunctie heeft en dat in 2013 gesloten dreigde te worden. Gelukkig kwam de buurt in verzet en kregen actieve bewoners het voor elkaar om het buurtcentrum in zelfbeheer over te nemen. ‘Toen ben ik betrokken geraakt’, vertelt Jan Siersma. ‘Ik werd bestuurslid, want dit mooie buurthuis verdient steun en ik wil me ervoor inzetten dat deze plek blijft.’

Janine Westerveld woont in een buurtje verderop, de Vogelbuurt. ‘Ik ben verknocht aan mijn buurt. Ik ben betrokken actieve bewoner en overal tegen-aan-bemoeier. Mijn voortuin, aan het Zwanenplein, is ook een verzamelplaats van buurtbewoners. We komen veel vanzelf samen, soms organiseren we dingen. Bijvoorbeeld als we als buren eenpansgerechten maken en dan met elkaar delen. Heel gezellig. Daarnaast run ik samen met een andere vrijwilliger nog een wekelijkse ontmoetingsochtend voor vrouwen.’

Met deze Amsterdammers – die elkaar nog niet kenden – gaan we in gesprek over de wijkaanpak in Noord, het deel van Amsterdam dat veel armoede en achterstand kent. Hoe gaat het daar, hoe is de aanpak van problemen, hoe is de samenwerking tussen bewoners, gemeente en welzijn?

Plek waar je thuisvoelt
Janine trapt af: ‘Tja, tegenwoordig draait alles om participatie, alleen heeft dat woord nogal een bijzondere uitleg gekregen, namelijk: bewoners, jullie moeten het zelf doen en zelf regelen. De oude beroepskrachten zijn uit de buurt verdwenen, want er kwam er in 2016 een ‘Samen Noord’- team bestaande uit negen welzijnsorganisaties. Daardoor verdween veel buurtkennis. In de Huizen van de Wijk zitten nu beroepskrachten die ervoor moeten zorgen dat bewoners activiteiten bedenken en uitvoeren. Tot de idiotie aan toe. Echt hoor, ik sta ervan te kijken wat ze durven te vragen aan hoogbejaarde vrijwilligers! Gelukkig zijn er een paar buurthuizen in zelfbeheer overgenomen, zoals de Driehoek waar we nu zitten, dit is een plek waar je als bewoner thuis voelt.’

Jan legt uit dat er een beweging is geweest die al het betaalde welzijnswerk voor de buurt wilde concentreren in vier Huizen van de Wijk. Van de andere buurthuizen zijn de meeste ter ziele gegaan en sommige zijn in zelfbeheer overgegaan. Het is zonde dat er zowel vanuit de gemeente als vanuit welzijnsinstellingen slecht wordt samengewerkt met die buurthuizen die gerund worden door vrijwilligers. ‘Zelfs als ik dingen aanbied die wij als vrijwilligers vanuit het buurthuis zouden willen doen, organiseren of faciliteren, krijg ik vaak nul reactie. En dan klim ik weer in de pen. Maar ik denk intussen: moet ik overal achteraan? Ik ben hier toch de vrijwilliger?’

Nooit uitgelegd
Gemeente Amsterdam heeft in 2016 het gebiedsgericht werken als werkwijze breed ingevoerd. Een vorm van samenwerken met bewoners, ondernemers en organisaties. De stad wil zo de kloof tussen leef- en systeemwereld verkleinen. Jan vertelt dat hem nooit goed is uitgelegd wat gebiedsgericht werken precies is en waarom dat is ingevoerd. ‘Nee dat herinner ik me niet, terwijl ik een trouwe lezer ben van plannen en beleid in deze wijk. Zo lees ik elk jaar een nieuw gebiedsplan en daar staat dan altijd in dat het tot stand is gekomen in samenspraak met bewoners. En dan denk ik: met wie dan? In elk geval niet met ons, met het hele buurthuis niet. Met jou misschien, Janine?’

Janine schudt lachend haar hoofd. Nee, ook met haar is niet overlegd. Zij neemt niet meer de moeite om alle plannen en visies van de gemeente te lezen. Op het moment dat ze dat gedaan heeft, is er weer wat veranderd. Toch wil ze ook iets positiefs zeggen over het gebiedsgericht werken en dat is het functioneren van haar gebiedsmakelaar. ‘Dat is een soort tolk tussen het stadsdeel en de bewoners. Wij hebben in de Vogelbuurt een fijne man. Hij zorgt ervoor dat onze wensen en zorgen bij de goede personen terecht komen én ook nog dat er dan wat mee gedaan wordt. Maar let wel: dit hangt heel erg af van de persoon. De gebiedsmakelaar moet bij de buurt passen.’

Omgevingsvergunning
Jan heeft wat scepsis over het systeem. Want juist door zijn gebiedsmakelaar – een andere dan die van Janine – kan hij niet meer de mensen bereiken die hij wil bereiken. Alles gaat via ‘de tolk’ en als het deze gebiedsmakelaar niet lukt om dingen voor elkaar te krijgen, ligt het stil. Jan zou dan liever zelf de juiste mensen kunnen spreken. Hij geeft een voorbeeld. Enige tijd geleden kreeg het buurthuis een buurtcadeau van het Oranje Fonds van 3000 euro. De Driehoek vroeg aan buurtbewoners wat die zouden willen voor dit bedrag en de meeste stemmen gingen naar een voetbaltafel voor buiten. ‘Dat paste precies binnen het budget. De tafel zou in de wijk op gemeentegrond komen te staan. Dus vonden we het netjes om dat even te vragen. Nou nou nou, wat een heisa, wat een circus. Steeds weer gedoe en steeds via die gebiedsmakelaar. Ik wilde gewoon de goede persoon spreken om toestemming te vragen. Het heeft enorm lang geduurd en het heeft veel mensen betaald bezig gehouden. En uiteindelijk was de conclusie dat het kon, maar dat we 600 euro omgevingsvergunning moesten betalen over ons cadeau. Hoe zuur en hoe tekenend voor de situatie is dat.’

Uitgestelde renovaties
De afgelopen jaren zie je heel Amsterdam snel veranderen volgens de twee. En waar het ene deel van stad veryupt dreigt het andere deel (verder) af te glijden. De woningcorporaties investeren niet of veel te weinig in de oudere woningen volgens Janine. ‘Bij ons heeft de woningcorporatie meerdere keren renovaties aangekondigd, maar het wordt altijd uitgesteld en uitgesteld. En zij liep qua onderhoud al ontzettend achter. Om onze wijk energiezuinig te maken: dat wordt een crime. Als ze het nou een beetje hadden bijgehouden, maar je voelt aan alles dat ze bij de corporatie vooral aan hun portemonnee denken. En ondertussen luistert de gemeente meer naar de nieuwe bewoners, die flink geld hebben betaald om hier te kopen, dan naar ons. En de nieuwkomers zijn gewoon andere mensen met andere plannen en een andere historie.’

Bakfietsen en dubbele namen
Het percentage koopwoningen groeide in Amsterdam Noord in tien jaar van 17 naar 29, het percentage sociale huur slonk van 80 naar 62. En alleen al in het afgelopen jaar zijn de huizenprijzen in Amsterdam met 20 procent gestegen. Deze overhitte woningmarkt leidt ertoe dat er grote verschillen zijn tussen de nieuwe kopers en de oude noorderlingen. ‘Tja, er komen hier steeds meer hoogopgeleide mensen wonen die de mores van de buurt niet kennen’, zegt Janine. ‘Daar zitten ook heel goede mensen bij hoor. De zittende bewoners doen soms moeilijk, maar ik heb genoeg groeten, dus ik groet altijd iedereen. Het is wel frustrerend dat gemeente en corporatie hun oren meer naar deze mensen laten hangen dan naar ons.’

Omgekeerde kracht organiseren
En dat terwijl Amsterdam nu ze gebiedsgericht werkt juist meer vanuit de lokale context beweert te denken. Planoloog en adviseur Stan Majoor zegt in een artikel van Buurtwijs dat gebiedsgericht werken ‘een manier is om de omgekeerde kracht te organiseren. En dit op een manier die thema’s overstijgt, die beleidskokers doorbreekt.’ Janine en Jan schudden beiden hun hoofd als ze dit horen. Jan: ‘Dit is jargon. Het is niet de realiteit. Willen ze dit echt: ‘gebiedsgericht werken op een manier die thema’s overstijgt’, dan moet de gemeente naast ons komen te staan. Dan moet ze luisteren naar bewoners. Echt, niet alleen ergens opschrijven dat ze dat heeft gedaan. Daarbij moet er dan niet meer in projecten worden gedacht die altijd een beperkte looptijd hebben. Wil je iets doen aan problemen zoals de groeiende tweedeling in deze stad dan kost dat veel geld én tijd, maar het kan. Het vraagt wel langdurige inzet.’