Positieve veiligheid
door Floortje Verheul >>
Inmiddels ben ik in een andere vorm met gebiedsgericht werken bezig dan voorheen. Nu ben ik onder andere betrokken bij gebiedsgerichte samenwerking binnen veiligheid. Hier probeer ik een bijdrage te leveren onder de noemer “Positieve Veiligheid”.
Een wedervraag met kritische ondertoon, bestaat er dan zoiets als negatieve veiligheid? Ja en nee, zou mijn filosofische antwoord zijn (alles is een beetje ja en een beetje nee maar die discussie is nu niet aan de orde). Het hangt af van hoe je de woorden “positief” en “negatief” interpreteert. Een aantal punten op een rij:
- Als iets niet positief is, is het niet meteen negatief (en andersom)
- Negatief is niet “slecht”
- Positief kun je interpreteren als de aanwezigheid van ‘iets’
- Negatief kun je interpreteren als de afwezigheid van ‘iets’
De eerste twee punten noem ik omdat ik vaak tegen dit ‘misverstand’ oploop. Als ik begin over “positieve handhaving”, krijg ik vaak de reactie: doen we het nu niet goed dan? Dit vat punt één en punt twee samen. Het gaat in dit geval niet over een waardeoordeel. Vaker dan wij denken interpreteren we woorden als ware zij een waardeoordeel. De (meeste) woorden oordelen niet, dat doen wij zelf. In dit geval is het wel begrijpelijk, we associëren negatief toch vaak met “niet goed”. Dan zit er als nog veel tussen iets wat positief (goed) en iets wat negatief (slecht) is. In de fotografie is een negatief zelfs noodzakelijk voor het vormen van een (positief) beeld. Het is een andere uitingsvorm van hetzelfde beeld.
De laatste twee punten ontleen ik aan politiek filosoof Isiah Berlin. Hij schreef “two concepts of liberty”, positieve vrijheid en negatieve vrijheid*. Negatieve vrijheid betekent vrij van externe invloeden, terwijl positieve vrijheid gaat over autonomie, de vrijheid om iets te doen. Daarmee is negatieve vrijheid een voorwaarde voor positieve vrijheid, en negatieve vrijheid weinig zinvol wanneer men er niet naar streeft leiding te nemen over het eigen leven. Als overheid zijn wij vooral bezig met de negatieve vrijheden, het opstellen van regels om voorwaarden van vrij zijn te realiseren. Zo beschermt de overheid individuele vrijheid, door ‘beperkingen’ op te leggen. We mogen bijvoorbeeld niet op de stoep parkeren, omdat we dan nergens meer kunnen lopen.
Zo werkt het ook met negatieve en positieve veiligheid. Negatieve veiligheid kunnen we zien als de afwezigheid van bedreigingen of gevaar. Positieve veiligheid kunnen we zien als de aanwezigheid van sociale cohesie, wat bijdraagt aan een veilig gevoel. De gebiedsgerichte samenwerking binnen veiligheid bestaat om de samenwerking tussen inwoner, handhaver en politie te verbeteren. Dit is dus een voorbeeld van positieve veiligheid. Evenals met positieve vrijheid, is negatieve veiligheid een voorwaarde om positieve veiligheid te doen bloeien.
Het doel is om middels positieve veiligheid gewenst gedrag te stimuleren, belonen versus straffen. Denk hierbij aan het uitdelen van complimenten en een glimlach tot het uitdelen van fietslampjes en bloemen. Voor mij is dit begonnen vanuit de gedachte dat het ook fijn is om te horen wanneer je het goed doet als inwoner. Als gemeente zijn we daar juist heel blij mee. In de gebiedsgerichte samenwerking hopen we een ander – jawel – positief neveneffect te bereiken: dat inwoners elkáár belonen. Dit draagt bij aan de sociale cohesie en zou de gemeente ook werk kunnen besparen. Het helpt denk ik ook om de gemeente zelf in een positief daglicht te zetten. Vooralsnog voer ik een strijd tegen de “efficiency” en “toegevoegde waarde”. Daarover later meer!
Floortje Verheul
Trainee Veiligheid at Gemeente Haarlemmermeer
* “Negative liberty Berlin initially defined as freedom from, that is, the absence of constraints on the agent imposed by other people. Positive liberty he defined both as freedom to, that is, the ability (not just the opportunity) to pursue and achieve willed goals; and also as autonomy or self-rule, as opposed to dependence on others.” – Stanford Encyclopedia of Philosophy
