‘Participatie voor gevorderden’ in Rotterdam: Een les in loslaten

Bewoners van de Rotterdamse Schepenstraat, een groene jarendertigstraat niet ver van het Centraal Station, klaagden al jaren over achterstallig onderhoud. Door verzakking, op sommige plaatsen bijna 40 centimeter, braken regelmatig de aansluitingen naar het riool en veranderden kuilen na een regenbui in drassige poeltjes. Toen de gemeente hen uitnodigde voor een informatiebijeenkomst over een herstelplan, was de opkomst dan ook groot.

Tekentafelplan
In de vergaderruimte in de Prinsekerk halverwege de straat moesten de schuifdeuren naar een aangrenzend zaaltje open om iedereen te kunnen ontvangen. Maar de plannen vielen slecht. ‘Het was een tekentafelplan dat geen recht deed aan de omgeving’, zegt Liliane Geerling van Verenigd Schepenstraat vierenhalf jaar later. ‘Het riool werd niet vernieuwd dus daarvoor zou de straat later opnieuw open moeten en de grootste schok voor ons allemaal was dat alle 139 bomen eruit moesten. We zouden jonge sprietjes terugkrijgen in een heel ander ontwerp. Esdoorns kunnen niet tegen ophoging. Oké, dachten wij, maar moet er per se overal 40 cm opgehoogd worden? Is er geen maatwerk mogelijk?’ Er waren veel vragen. Een groepje bewoners besloot zelf een plan te maken, dat het groene, parkachtige karakter van de straat zou bewaren en tegelijk andere problemen zou aanpakken, zoals hardrijden en onveilige verkeerssituaties. ’Sommigen van ons hadden een achtergrond die specifiek van pas kwam’, verklaart Geerling, zelf stedenbouwer. ‘Er was een hydroloog, een landschapsarchitect, iemand die iets wist over ondergrondse leidingen.’

Op het stadhuis werd in dezelfde tijd Right to Challenge opgetuigd, een participatiemodel dat goed leek aan te sluiten bij de initiatiefrijke bewoners van de Schepenstraat. Zo werd 1 plus 1 twee.

Doorzettingsmacht
Rotterdammers moeten meer zeggenschap krijgen, stelden CDA, D66 en Leefbaar Rotterdam in mei 2014 in het coalitieakkoord. Een van de vier instrumenten die daarvoor zou kunnen zorgen, was Right to Challenge, een uit Groot-Brittannië overgewaaid model voor burgerparticipatie. Waarmee wijken en buurten lokale voorzieningen en gemeentelijke taken in eigen hand nemen: denk je dat het onderhoud van het plantsoen beter of het beheer van het buurthuis efficiënter kan? Daag de gemeente uit en doe het zelf! Alle gemeentelijke taken zijn geschikt voor een challenge, behalve taken die zijn voorbehouden aan de overheid, zoals het werk van hulpdiensten.

Toenmalig wethouder Joost Eerdmans (democratische vernieuwing, Leefbaar Rotterdam) zette de deur meteen open voor bewoners met een plan. Er werd een kader opgesteld en werkenderwijs kreeg het model meer vorm. Zo mogen de kosten voor de uitvoering niet hoger zijn dan in de huidige situatie, moet het plan gedragen worden door de buurt en moeten de initiatiefnemers georganiseerd zijn in een rechtsvorm omdat de gemeente een overeenkomst met ze sluit. Burgers met een plan pitchen hun idee nu bij het Platform Right to Challenge, legt procesmanager Ines Balkema uit. Het platform bestaat uit gemandateerde afdelingshoofden van de verschillende clusters (‘onze doorzettingsmacht’) en voor het beoordelen van een challenge schuift de betrokken rayondirecteur aan. De vakinhoudelijke wethouder en niet een ambtenaar beslist uiteindelijk of een challenge zal worden uitgevoerd. Balkema: ‘We willen voorkomen dat bij een ingewikkelde challenge het ambtelijk apparaat deze kan tegenhouden. Het is een politiek besluit, na een advies van het platform.’ Na goedkeuring werken de indieners de challenge uit met de ambtenaren. Dat leidt tot een overeenkomst met werkafspraken en de start van de challenge.