Meetupblog: Over een naar trots zuchtende stad

9 juli, 2018 - Webredactie

door Joop Hofman >>

Op weg naar Zutphen hoor ik weer die radiospot. Over de aanstaande verkiezingen in Mexico. Alleen niet in één Mexicaans dorp, Cherán. Zeven jaar geleden gooiden de bewoners alle politici eruit en begonnen voor zichzelf. Criminaliteit, drugskartels, moorden waren er heel gewoon. Doña Mari voerde een groepje vrouwen aan dat besloot dat het genoeg was geweest: ze kwamen in opstand. Ze blokkeerden de weg, haalden de mensen uit de wagens, bonden ze vast in de kerk. Ook de burgemeester en de gekozen politici. Dat was 2011. En terwijl de rest van Mexico zich opmaakt voor de verkiezingen van 2018, regeert nu in Cherán de rust. En vooral geen verkiezingen. “Nooit meer, alstublieft”, zegt Doña Mari.

De tweede Meetup in de LPB-geschiedenis in Zutphen gaat een dag lang over samenwerken, over verbinden, cocreatie, bewoners in positie brengen (?). Over een naar trots zuchtende stad. Niet over strijd, opstand, macht, ontkende belangen.

Vrouwenpower is hoog in Zutphen volgens de openende burgemeester Annemieke Vermeulen. Met het verhaal van de vrouwen van Cherán in het achterhoofd kan dat nog wat worden. Deze openingsklanken beloven veel.

Vervolgens nog wat intro’s, met in ruim een half uur alle bingowoorden van het gebiedsgericht werken 2018: faciliteren, verbinden, kaders stellen, van buiten naar binnen, intuïtief, aanhaken op energie, dienend leiderschap en als je je daar niet lekker bij voelt is er “ruimte voor externe mobiliteit”. Ook de hitlijst van 2018 wijkonderwerpen kennen ze in Zutphen: inclusiviteit, positieve gezondheid en eenzaamheid rollen er in één adem uit. Een heerlijke staalkaart voor adviesbureau’s om de folders mee te vullen.

En dan, na een klein uurtje, komt een Zutphens monument, Han van Geel, altijd goed voor een verhaal die de hersenhelften wakker schudden. Ook dit keer, met een soort trip down memory lane sprong hij van het wijkgericht werken van 1995 naar het huidige werk in 2018. Niet als ansichtkaart, maar een scherpe analyse van de rol van de wijkregisseur. “Een a-typische rol waarin de werkers afzien van werken vanuit inhoud, verantwoordelijkheid en budget. En aangaan op de procesrol”. Dat is niet zomaar een opvatting, want het smoort discussies over toegang tot geld. Of het verlangen naar doorzettingsmacht. It’s the proces, stupid! In de loop der jaren is het wijkregie-werk opgebouwd vanuit gebiedsgericht, plus samenwerkingsgericht, plus kansgericht en afgerond met procesgericht! Deze werkpatronen vormen de hogeschool van vakmanschap (M/V) in wijken.

Met als rode draad Kracht en Kwetsbaarheid (ook een bingotekst) kwam er een warm en ijzersterk verhaal van Armijn van Rhoon van de Zutphense Uitdaging en het Buddy to Buddyproject. Dat helpt vluchtelingen uit een isolement te komen. Dit door betrokken inwoners uit Zutphen aan vluchtelingen te koppelen. Een burgerinitiatief, met een organisatie van 150 mensen en 1000 matches per jaar. “Want het gaat in het leven om vriendschappen”, aldus Armijn. Hij toont ondubbelzinnig aan dat bewonersinitiatieven niet alleen een bezigheid is voor hoogopgeleiden, dat kwetsbaarheid een onderdeel van kracht is en de wijsheid van de leefwereld meer kan toevoegen aan de systeemwereld dan je vooraf kunt bedenken. ‘Warmte’ is het passende woord na zijn verhaal.

Het is hier, dat de Zutphense systeemwereld de initiatieven van inwoners niet slechts faciliteert maar ze opvoert als de belangrijkste ontwikkelaars van delen van de samenleving. Precies anders dan in het Mexicaanse Cherán, met daar als gevolg het einde van de bestuurlijke systeemwereld. In Zutphen is het nieuwe model in progress, onderdeel van de bestuurlijke systeemwereld.

De middag is fietsen door Zutphen. En dan kom je er achter hoeveel initiatieven en projecten er zijn in een stadje van 47.000  inwoners, de helft van Amsterdam-Noord. Zie het programma. Inwoners hebben de gemeente uitgedaagd bij de invulling van het Emerpark. 70 ha plan is ontwikkeld door inwoners op hun tempo, ritme en ideeën. Op het moment dat er een bijenvriend zich kwam melden kwam er een bijentuin en toen iemand iets wilde met fruitbomen was de tijd rijp voor een kersenboompark.

Een tweede uitdaging (Right to Challenge) zijn de Walburgers. Een groep van vier Zutphenaren die zonder schroom melden dat ze de energietransitie in de stad kunnen vorm geven. Beter dan de gemeente. Sterker nog, ze koppelen het aan het creëren van werk. Een economische plus. Ze hebben vele, vele tientallen bewoners in de been gekregen. Dat leidde tot werkthema’s als energietransitie, klimaatadaptatie, biodiversiteit, voedsel. De gemeente steunt dit met een fonds van €50000,-  Planontwikkeling, richting, etc. wordt bepaald door inwoners. Gemeente stelt geen prestatie-eisen.

De term co-creatie schiet hier tekort, het zwaartepunt voor ontwikkeling ligt bij de inwoners. De gemeente zit op de achterbank, is partner en supporter.

De volgende stap is dat de gemeente, als zevende gemeente in Nederland, wil gaan starten met een burgerbegroting. Waarmee het de agenda, planontwikkeling, prioriteiten en budgetkeuzes bij inwoners neer legt. Waarom? “Om de stad of de wijk een beetje mooier te maken.”

En dat wilde Doña Mari in Cherán ook. Het gaat in Cherán om klassieke begrippen als invloed, macht, strijd en zeggenschap. In Zutphen hoor je vooral sociaal, meedoen, plek voor iedereen, vriendschappen, ruimte maken en ‘have fun’. Het is ook macht. Door het bewustzijn dat de oplossing om ruimte te maken begint bij de relaties die inwoners met elkaar hebben en die ze ten gelde maken. Soms moet het bestuur dan weggejaagd worden, slimmer is dat het bestuur mee helpt scheppen. Ruimte scheppen, support geven, bewonersinzet zien als ontwikkelstrategie voor de stad. Dan wordt je ook niet weggejaagd.

Rest me nog twee hartenkreten: kan het woord verbinden verdwijnen? Of laat op zijn minst Loesje er een leuke poster van maken. En maak van wijkregisseurs geen wijkverbinders. Bewoners verbinden zichzelf. Misschien is systeemverbinders een passender begrip. Alleen gaat het niet al lang meer om verbinden, maar om ambachtelijk handwerk.

Joop Hofman
Eigenaar van Rode Wouw, adviseur in participatietrajecten