Buurtwerker heeft aan dominant wijkaanpakdenken net zoveel als aan het weerbericht
door Nico de Boer >>
Mensen leven in sociale netwerken. Die kunnen sterk en vitaal zijn. Ze kunnen ook zwak zijn, maar ze ontbreken bijna nooit. En: je kunt ze een beetje beïnvloeden, een zetje geven, mits je het netwerk als netwerk serieus neemt. In het kort is dat ongeveer het credo van elke opbouwwerker.
Waarom buurtwerkers zich niet senang voelen in wijkteams
Dat credo heeft de afgelopen decennia te lijden gehad van twee dominante manieren van denken over de samenleving. Aan de ene kant is dat het individualiseren van mensen. Burgers worden in die denkwijze cliënten die voor (verdere) uitval behoed moeten worden door middel van diensten, verstrekkingen en producten. Buurtwerkers worden vanuit die optiek ingeschakeld om in het kader van de individuele hulpverlening netwerken aan te spreken. Dat werkt niet en dat maakt dat veel buurtwerkers zich niet senang voelen in sociale wijkteams: ze willen en kunnen niet slechts het hulpje van de maatschappelijk werker zijn. Sociale netwerken zijn geen afgeleide van individuen, misschien is het wel vaker andersom.
Buurtwerkers als hulpje van stadsplanners
Aan de andere kant heeft opbouwwerk te lijden van een soort steriel denken over wijken dat in grootschalige wijkaanpakken steeds weer de kop opsteekt. Wijken zijn daarin niet meer dan in een fysieke infrastructuur (riolen, straten, kabels) ingebedde woningvoorraden, waar anonieme categorieën bewoners zich gedragen als waren zij hoge- of lagedrukgebieden die met een (leef)barometer kunnen worden beschreven. Buurtwerkers zijn hier de hulpjes van de stadsplanners die de op de tekentafel gemaakte plaatjes mogen inkleuren. Ook dat werkt niet. Sociale netwerken zijn geen afgeleide van sociale planning, misschien zou het vaker andersom moeten zijn.
Die tweede denkwijze komt in zijn volle glorie aan bod in een recent verschenen rapport waarin Platform31 beschrijft hoe het momenteel gaat met de leefbaarheid in kwetsbare of problematische wijken. Samengevat luidt de conclusie: ‘De afgelopen twintig jaar zijn veel Nederlandse stadswijken ingrijpend verbeterd. Sinds eind jaren negentig investeerden de steden, in samenwerking met woningcorporaties en marktpartijen en met steun van het Rijk, miljoenen in de verbetering van kwetsbare wijken. Door de economische crisis en door gewijzigd overheidsbeleid, raakte de stedelijke vernieuwing de afgelopen vijf jaar echter in een impasse.’ In grote lijnen: vanaf 2002 verbeterde de leefbaarheid, na 2012 stokt de stijgende lijn.
Wat bewoners in aandachtswijken investeren blijft buiten beeld
Het zal best, maar het rapport oogt steriel. Wijken zijn ‘vindplaatsen’ of het werkterrein van genoemde ‘partijen’. Wat bewoners zelf – met hun buren, familie en andere netwerken – in die periode investeerden, blijft in het rapport buiten beeld. Als die bewoners al aan bod komen, is het door de bril van professionals en beleidsmakers.
Platform31 wil wel een ‘nieuw perspectief’ voor kwetsbare wijken, met een ‘hernieuwde beleidsfocus’ die ‘prangende kwesties als uitgangspunt neemt’. Steden moeten ‘de regie terugnemen’ door samen met het Rijk en corporaties ‘commerciële en andere partijen te verleiden’ om te investeren. Maar bewoners en hun netwerken komen ook in dat nieuwe perspectief niet voor.
Geloof erin dat mensen in staat zijn om vorm te geven aan hun leefomgeving
Zou de steriliteit van dit type denken een ander woord zijn voor de ‘straatvrees’ waar Daniël Pit eerder op www.buurtwijs.nl over schreef? Pit leent van opbouwwerker Bokko Jan vijf praktische tips voor de beginnende straatwerker. De laatste daarvan luidt: ‘Geloof erin dat mensen in staat zijn om vorm te geven aan hun eigen leefomgeving.’ Wie vanuit dat geloof in wijken werkt, heeft aan het dominante wijkaanpakdenken net zoveel als aan het weerbericht.
Nico de Boer
Meedenker, ontwikkelaar in de sociale sector
Dit blog verscheen eerder op www.buurtwijs.nl.
Het rapport van Platform31 waar Nico naar refereert verscheen eerder op LPB.nl.
